 |
Όταν κοιτάμε κάποιον στα μάτια δεν βλέπουμε μόνο
δύο χρωματιστές σφαίρες αλλά και την ιστορία του. Το μάτι μας περιέχει μόνο την
παρούσα στιγμή, η οποία διαρκώς διαγράφεται από μια καινούρια, όμως ο εγκέφαλός
περιέχει κι όλες τις προηγούμενες στιγμές: όλα τα μάτια που έχουμε ποτέ
κοιτάξει, όσα μάθαμε για τους κατόχους τους και όσα ξέρουμε για τα συγκεκριμένα
μάτια που κοιτάμε. Αν μάλιστα, όταν κοιτάμε κάποιον στα μάτια, δεν βλέπουμε μια
γνωστή ιστορία, αλλά μόνο την ιστορία που εμείς φανταστήκαμε, τότε ισορροπούμε
στο απόγειο του πολιτισμού του «δυτικού» ανθρώπου. Η Μόνα Λίζα χαμογελά κάθε
φορά με μοναδικό τρόπο σε κάθε ξεχωριστό θαυμαστή της και δυτικότερα από εκεί,
δεν υπάρχει!
Η αφήγηση μιας ιστορίας με μια εικόνα συμβαδίζει
με την άποψη ζωής του «εγκεφαλικού» δυτικού ανθρώπου. Στον αρχαίο κόσμο π.χ. τα
μάτια στα αγάλματα δεν έλεγαν καμία ιστορία, αλλά ήταν απλά δύο ημισφαίρια
ίδιου χρώματος με το υπόλοιπο. Τα βασικά είδη των κινήσεων που μπορούν να
κάνουν τα μάτια μας διαφωτίζουν και τα φυσικά, τα αναλλοίωτα από τον πολιτισμό,
ενδιαφέροντα του ανθρώπου: οι κινήσεις παρακολούθησης ενός αντικειμένου στο
οπτικό πεδίο μας είναι αυτόματες και πλάθουν τον χάρτη του έξω κόσμου. Ενώ οι
κινήσεις στις οποίες στρέφουμε το βλέμμα σε συγκεκριμένο στόχο, είναι απότομες
και γίνονται μόνο κατ’ εντολή της προσοχής μας, του μυαλού μας, δηλαδή των
προσδοκιών και των απαιτήσεών μας.
Η όραση, δηλαδή η ανίχνευση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων,
μας φέρνει πιο κοντά στη συμπαντική και πιο μακριά από τη γήινη φύση του κόσμου
μας, ενώ είναι μαζί και η αίσθηση στην οποία ο εγκέφαλος παρεμβαίνει πιο πολύ.
Η φράση «κλείνω τα μάτια για να απολαύσω» δεν έχει αντίστοιχο στις άλλες
αισθήσεις. Δεν κλείνουμε τα αυτιά, δεν κλείνουμε τη μύτη, δεν κλείνουμε το στόμα,
δεν αποτραβιόμαστε, παρά μόνο ακριβώς για να αποφύγουμε μια αίσθηση, όπως είναι
το φυσικό για τις άλλες αισθήσεις.
Από την άλλη, η δύναμη της εικόνας επιζητείται μόνο όταν η δύναμη της
ιδέας αρχίζει να εξασθενεί, αφήστε δε που η τελευταία ήδη επιζητούσε να
περιγράψει κάτι που άλλοτε ήταν αυτονόητο και δεν χρειαζόταν καμία περιγραφή.
Ας μην ξεχνούμε ότι κατά το πρώτο κύμα εξάπλωσης του χριστιανισμού δεν υπήρχαν
εικόνες και οι ιερωμένοι δεν είχαν ειδική αμφίεση. Επίσης, σήμερα, και η
επιστήμη κινητοποιεί τα αντανακλαστικά μας μέσω εικόνων παρά μέσω του λόγου
της: το ανέμελο κούρεμα του Αϊνστάιν, τα πράσινα των χειρουργών και οι λευκές
ποδιές των παθολόγων, οι γραβάτες των δικηγόρων, το... τσιμπούκι του Φρόιντ. Αυτά δεν
είναι καλός οιωνός ούτε και γι’ αυτήν…
